STAKEN OF AFZIEN VAN BEHANDELING
(Zie voor levensbeëindiging bij pasgeborenen de volgende pagina.)
Staken of afzien van behandeling (abstineren) is te beschouwen als normaal medisch handelen, al zal het voor menig zorgverlener moeilijk zijn iets te laten en niet iets te doen. Er is een drietal goede redenen waarom de zorgverlener zal besluiten te stoppen of een behandeling niet te beginnen.
- de behandeling wordt door de wilsbekwame zorgvrager geweigerd
- de behandeling wordt medisch kansloos geacht (oordeel in principe aan de arts)
- de behandeling wordt als zinloos beschouwd (oordeel in principe aan de patiënt)
Weigering van een behandeling door de zorgvrager dient in principe altijd gerespecteerd te worden (Wet Geneeskundige BehandeingsOvereenkomst). Grond daarvoor is het respect voor de lichamelijke integriteit en de autonomie van de betrokken persoon. Van groot belang hierbij is de vraag of de weigering van de zorgvrager wel gebaseerd is op de juiste inschatting van de situatie. Beschikt hij wel over voldoende informatie wat betreft de alternatieven voor behandeling of de mogelijke bijwerkingen daarvan (informed consent)? Is hij lichamelijk en/of psychisch wel in staat een juiste beslissing te nemen (wilsbekwaam)?
Een behandeling wordt medisch kansloos genoemd als er - naar de huidige (medische) inzichten - geen redelijke kans is dat met de behandeling het gewenste resultaat wordt bereikt.
In principe kan alleen de zorgvrager zelf goed beoordelen of een behandeling als zinloos moet worden beschouwd. Eventueel kunnen anderen hem bij die beoordeling helpen (shared decision making).
Is hij zelf niet in staat te oordelen, dan zullen familie of (wettelijk) vertegenwoordigers moeten besluiten of behandeling (naar hun beste inschatting) in het belang is van de zorgvrager of in diens ogen zinvol. Wordt dat niet in zijn belang of voor hem niet zinvol geacht dan wordt de behandeling als zinloos beoordeeld.
Belangrijke factor bij de beoordeling van het al dan niet zinloos zijn van de behandeling is de vraag of de baten van die behandeling wel in verhouding staan tot de lasten daarvan. Blijken de lasten buiten-proportioneel groot, dan wordt de behandeling alsnog zinloos geacht.
-
Begrippen
- abstineren
Het staken van of niet beginnen aan medisch handelen. (in dubio abstine: bij twijfel niet doen) Doorgaans wordt de term gebruikt als het gaat over levensverlengend medisch handelen - wilsbekwaam
Iemand is wilsbekwaam als hij in staat is tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake. NB. 'ter zake': iemand kan heel goed wilsbekwaam zijn ten aanzien van bv. de film die hij wil gaan zien, maar onbekwaam ten aanzien van de keuze wel of niet geopereerd te worden
- abstineren
-
Links
- Koninklijke
Nederlandse Maatschappij tot bevordering van de Geneeskunst (KNMG)
http://www.knmg.nl - Stichting zorgverklaring: De Zorgverklaring is een persoonlijk document, waarmee mensen op een wettelijk erkende wijze en tot in detail kunnen vastleggen onder welke condities en op welke manier ze wel of juist niet medisch en verpleegkundig behandeld en verzorgd willen worden in hun laatste levensfase.
www.zorgverklaring.nl
- Koninklijke
Nederlandse Maatschappij tot bevordering van de Geneeskunst (KNMG)
-
Literatuur
- Kievit, J. (2012) Niet behandelen is soms beter; in: Medisch Contact (67) nr. 09 pp. 522 - 524
- KNMG; Stuurgroep passende zorg in de laatste levensfase (2015) Niet alles wat kan, hoeft. Passende zorg in de laatste levensfase; Utrecht (voor inzage en download: www.knmg.nl)
- Visser, J. (2015) . Artsen moeten ook weten wanneer te stoppen . Medisch Contact, 10, 446 - 449
- Kompanje, E.J.O. (2012) Afzien en staken van intensive-carebehandeling; Routeplanners voor de verpleegkundige praktijk; Uitgeverij Bohn, Stafleu en Van Loghum; ISBN: 9789031388172
- Legemaate, J. (2005) De zorgverlening rond het levenseinde; een literatuurstudie naar begripsomschrijvingen en zorgvuldigheidseisen; Utrecht: KNMG
- Nieuwboer, D. J. (2012) Het moet geen rommeltje zijn, geen willekeur R. Meijerink over het stellen van grenzen in de zorg; in: Dagblad De Pers 20 maart 2012
- Post, D. (2010) De dood komt steeds later Het einde van het leven in discussie; Uitgeverij Meinema; ISBN: 9789021142708
- Teeuw, A.A. (2003) Niet starten om staken te voorkomen? Een morele beoordeling van niet starten en staken van sondevoedingtherapie bij CVA-patiënten in een verpleeghuis; proefschrift Universiteit Utrecht; ISBN: 90 393 3535 4
- Visser, J. (2012) De arts staat in de behandelmodus; artsen behandelen patiënten die binnenkort zullen sterven vaak te lang door; in: Medisch Contact (67) nr. 22 pp. 1326 - 1329
- ZonMw (2013) Moet alles wat kan? Vragen rond medische beslissingen bij het begin en einde van het leven; Signalement; ZonMw Hoe kunnen we voorkomen dat patiënten aan het begin en einde van hun leven te lang en/of onnodig behandeld worden? Welke acties moeten we hiervoor nemen, welke kennisvragen liggen er?