ZORGETHIEK
Zorgthiek gaat, net als ethiek in het algemeen, over de basale vragen: "Wat behoor ik te doen?" en "Hoe wil ik leven?" Maar zorgethiek doet dat vanuit een eigen perspectief. Zij neemt de (zorg)relatie als vertrekpunt. Waar andere stromingen binnen de ethiek accent leggen op rechten en plichten of op gevolgen van een handeling, concentreert de zorgethiek zich op waarden die van belang zijn voor het in stand houden en laten floreren van (zorg)relaties, zoals betrokkenheid, afhankelijkheid, kwetsbaarheid, verantwoordelijkheid en zorgzaamheid.
Hoewel zorgethiek vooral bekendheid geniet binnen de gezondheidszorg is het een misverstand te denken dat zij zich alleen daarop richt. In feite richt zij zich op elk zorgend handelen, ook dat in de supermarkt en de fabriek. Want ook daar zorgen mensen voor elkaar en voor de dingen die zij maken of herstellen. Voor de zorgethiek is 'zorgen' een wezenlijk aspect van het mens-zijn.
Zorgethiek ziet de zorgrelatie altijd als onderdeel van een netwerk. Een netwerk van verantwoordelijkheden. Dan gaat het niet alleen om de verantwoordelijkheden van de zorgvrager en zorgverlener ten opzichte van elkaar, maar ook om de verantwoordelijkheden van alle anderen die op een of andere manier met die zorgrelatie te maken hebben: die van de collega's, de familie, de instelling en die van de verzekeraars. Met andere woorden: voor de zorgethiek is de context heel belangrijk.
Zorgethiek is van huis uit een politieke theorie die in het bijzonder oog heeft voor een rechtvaardige verdeling van verantwoordelijkheden.

Tronto, J.
(1993) Moral Boundaries: A Political Argument For An Ethic Of Care;
New York, Routledge; ISBN: 9780415906425
New York, Routledge; ISBN: 9780415906425

Tronto, J.
(2013) Caring democracy Markets, Equality an Justice;
New York University Press; ISBN: 9780814782781
-
Begrippen
- Zorgen
Tronto omschrijft zorgen als 'een eigensoortige activiteit die alles omvat wat wij doen om onze wereld zo in stand te houden, te continueren en te herstellen dat we daarin zo goed mogelijk kunnen leven. Die wereld omvat onze lichamen, ons persoon zijn en onze omgeving die we trachten samen te weven tot een complex, het leven ondersteunend web.' (Tronto, 1993)
- Zorgen
-
Aandachtspunten
-
Tronto beschrijft vijf fasen van het zorgproces als morele handeling (Tronto, 1993, 2013)
- zorgen maken (caring about) | morele waarde: aandachtigheid
- zorg op zich nemen (taking care of) | morele waarde: verantwoordelijkheid
- zorg geven(care giving) | morele waarde: competentie
- ontvangen van zorg (care receiving) | morele waarde: responsiviteit
- (caring with) | morele waarden: rechtvaardigheid, gelijkheid, solidariteit
Met die indeling creëert zij de mogelijkheid om het zorgproces in morele zin te beoordelen. Iedere fase van het proces wordt namelijk gekenmerkt door een morele waarde. En je kunt je de vraag stellen in welke mate aan die waarde recht wordt gedaan tijdens het zorgen. In de eerste fase mag je van de professional verwachten dat zij met voldoende aandacht naar de zorgvrager kijkt. Waar heeft hij behoefte aan? Heeft hij op enig punt ondersteuning nodig? En hoe bied je hem de meeste steun?
In de tweede fase besluit je om op een aantal punten de zorg daadwerkelijk op je te nemen.
In de derde fase, waarin het om het zorg geven zelf gaat, gaat het erom dat de zorgverlener voldoende competent is om die zorg op een professionele manier te geven. Dat houdt onder meer in dat zij de vakliteratuur bijhoudt en zich blijft oefenen in de vaardigheden.
In de vierde fase staat de reactie van de zorvrager centraal. Hoe heeft hij de zorg ervaren?
In de vijfde fase, tenslotte, wordt de zorg in een bredere, politieke, context geplaatst. Zorg moet zich verhouden tot de eisen die de democratie aan haar stelt.-
Links
- 'Hoe kan ik omgaan met kwetsbaarheid?' Drie hoorcolleges van zorgethici (Goossensen, Vosman en Leget) over ziek-zijn en zorgen.
http://www.uvh.nl - sTimul: Zorg-ethisch lab; Doet nadenken over de zorgpraktijk
http://www.stimul.be - Zorgethiek.be
Boekbesprekingen door Jan Crikemans
http://www.zorgethiek.be - Zorgethiek.nu
Samen denken over zorg
Website van de 'Vakgroep zorgethici' van de Universiteit voor Humanistiek, een groep onderzoekers met zorgethiek als gemeenschappelijk aandachtsgebied
http://www.zorgethiek.nu
- 'Hoe kan ik omgaan met kwetsbaarheid?' Drie hoorcolleges van zorgethici (Goossensen, Vosman en Leget) over ziek-zijn en zorgen.
-
Literatuur
- Dartel, H. van & Molewijk, B. (red.) (2013). In gesprek blijven over goede zorg; Overlegmethoden voor ethiek in de praktijk. Uitgeverij Boom; ISBN: 9789461055101
- Heijst, A. van (2008) Iemand zien staan; Zorgethiek over erkenning; Kampen, Uitgeverij
Klement; ISBN 978-90-8687-014-1
- Jukema, J.S. (2008) Boekrecensie Iemand zien staan. Zorgethiek over erkenning in: Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie. 39, 157-158.
- Corsius, E. (2008) Boekrecensie Iemand zien staan; in: Zin in Zorg; Tijdschrift van Reliëf over Zorg, Ethiek en Levensbeschouwing (10) nr. 2, p. 16
- Heijst, A. van (2005) Menslievende
zorg; een ethische kijk op professionaliteit Kampen: uitgeverij
Klement;
ISBN 90 77070397
- Pasch, T. van de en M. Adriaansen (2009) Menslievende professionaliteit doet aan perspectiefwisseling; in: Tijdschrift voor Verpleegkundigen (TvZ) nr. 2 pp. 20 - 22
- Jukema, J.S. (2006) Boekrecensie Menslievende zorg; in: Verpleegkunde (21) nr. 3, pp. 228 - 230
- Leget, C. (2013) Zorg om betekenis Over de relatie tussen zorgethiek en spirituele zorg, in het bijzonder in de palliatieve zorg; Oratie; Humanistics University Press; ISBN: 9789088504488
- Nistelrooij, I. van (2022) . Basisboek zorgethiek (herziene versie). Uitgeverij Abdij van Berne; ISBN: 9789089724311 (zie verder onder letter 'N' van het uitgebreid literatuuroverzicht)
- Themanummer Zorgethiek Tijdschrift Filosofie & Praktijk 2008 (29) nr. 1; Budel, Uitgeverij Damon;
- Heijst, A. van; Zorgethiek, een theoretisch overzicht;
- Gardiner, K.; Waarom zou het iemands zorg zijn?;
- Hoven, M. van den; Grenzeloze zorg? Over Florence Nightingale en redelijke eisen van moraal vanuit zorgethisch perspectief;
- Tjong Tjin Tai, E.; Zorg in de knel: de gezinsvoogd in de zaak Savanna;
- Timmermann, M. (2010). Relationele afstemming; presentieverrijkte verpleeghuiszorg voor mensen met dementie; Proefschrift Universiteit van Tilburg
- Tjong Tjin Tai, T.F.E. (2007) Zorgplichten en zorgethiek; Dissertatie Universiteit van Amsterdam, faculteit der Geesteswetenschappen, Promotor: Prof.dr. G.A. den Hartogh; ISBN 9789013042429
- Tronto, J. (2013) Caring democracy Markets, Equality an Justice; New York University Press; ISBN: 9780814782781
- Tronto, J. (1993) Moral Boundaries: A Political Argument For An Ethic Of Care; New York: Routledge; ISBN: 9780415906425