PALLIATIEVE SEDATIE
Onder palliatieve sedatie wordt verstaan: het opzettelijk (met medicijnen) verlagen van het bewustzijn van de patiënt in diens laatste levensfase, met als doel het lijden te verlichten. Alleen patiënten die - naar verwachting - binnen twee weken op natuurlijke wijze zullen overlijden, komen in aanmerking voor palliatieve sedatie. Er wordt onderscheid gemaakt tussen continue sedatie: tot het moment van overlijden en kortdurende of intermitterende sedatie.
Palliatieve sedatie wordt, in tegenstelling tot euthanasie, als normaal medisch handelen beschouwd.
Naar verwachting wordt, bij patiënten met een levensverwachting van ten hoogste twee weken, het tijdstip van overlijden door de sedatie en het stoppen van voedsel- en vochttoediening niet vervroegd. Er is ook om die reden dan ook géén sprake van euthanasie.
Vaak zal bij palliatieve sedatie de voedsel- en vochttoediening gestopt worden. Het is immers niet logisch het natuurlijke stervensproces onnodig en ongewild te rekken.
-
Begrippen
- palliatieve sedatie
Palliatieve sedatie is het opzettelijk (met medicijnen) verlagen van het bewustzijn van de patiënt in diens laatste levensfase, met als doel het lijden te verlichten. - palliatieve zorg
Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard. (WHO, 2002) - versterven
Met versterven wordt het proces bedoeld dat optreedt wanneer de terminaal zieke patiënt geen voedsel en vocht meer binnenkrijgt. De patiënt kan daartoe zelf besluiten, maar het kan ook zijn dat anderen de beslissing nemen om hem of haar geen voedsel en/of vocht meer toe te dienen. Dat laatste is bijvoorbeeld het geval bij continue palliatieve sedatie. Het zou niet logisch zijn het natuurlijk stervensproces in dat geval onnodig en ongewild te rekken.
Aangeraden wordt om de term 'versterven' niet te gebruiken voor 'het bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen'. Daarvoor is de term te vaag. (zie ook de pagina 'Afzien van eten en drinken'.
- palliatieve sedatie
-
Aandachtspunten
- Palliatieve sedatie wordt wel 'euthanasie light' genoemd: in beide gevallen wordt de patiënt in slaap gebracht en komt hij te overlijden. Bij euthanasie gebeurt dat onmiddellijk, bij palliatieve sedatie in een aantal dagen. Palliatieve sedatie is echter géén vorm van euthanasie. Er zijn wezenlijke verschillen:
- Bij euthanasie is het doel dat de patiënt onmiddellijk overlijdt; bij palliatieve sedatie is niet het overlijden het doel, maar de verlichting van het lijden
- In tegenstelling tot euthanasie is palliatieve sedatie normaal medisch handelen
- Palliatieve sedatie wordt toegepast als het overlijden binnen twee weken verwacht wordt; euthanasie kan op een (veel) eerder tijdstip plaatsvinden
- Euthanasie kan alleen gebeuren op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt; bij palliatieve sedatie is een verzoek van de patiënt geen vereiste. Het is soms een uiterste mogelijkheid om het lijden te verlichten op een moment dat de patiënt niet meer in staat is te communiceren
- De sedatie kan tijdelijk zijn (intermitterend): zo lang als nodig om het lijden te verlichten; euthanasie is onomkeerbaar
- Palliatieve sedatie zou de arts de mogelijkheid bieden een 'makkelijk' antwoord te geven op het verzoek tot euthanasie. Een antwoord dat niet onder de euthanasiewet valt en daardoor minder beladen vanwege de dreiging van vervolging. Euthansie is uiteindelijk in wezen strafbaar. Omdat het onderscheid tussen euthanasie en palliatieve sedatie niet altijd voldoende helder is, moet de arts ervoor zorgen dat de patiënt voldoende geïnformeerd wordt en moet hij ervoor waken om niet met de patiënt in een schemergebied terecht te komen.
- Palliatieve sedatie wordt wel 'euthanasie light' genoemd: in beide gevallen wordt de patiënt in slaap gebracht en komt hij te overlijden. Bij euthanasie gebeurt dat onmiddellijk, bij palliatieve sedatie in een aantal dagen. Palliatieve sedatie is echter géén vorm van euthanasie. Er zijn wezenlijke verschillen:
-
Links
- Over palliative zorg: Informatie van het integraal kankercentrum Nederland (over o.a. palliatieve consultatieteams).
www.iknl.nl - Pallialine: via Pallialine krijgt u toegang tot richtlijnen en andere documenten voor palliatieve zorg.
www.palliaweb.nl - Rijksoverheid: Wie beslist er over mijn medische behandeling als ik dat zelf niet (meer) kan?
www.rijksoverheid.nl - Thuisarts (Nederlands Huisartsen Genootschap)
'Ik wil nadenken en praten over mijn levenseinde' http://www.thuisarts.nl
- Over palliative zorg: Informatie van het integraal kankercentrum Nederland (over o.a. palliatieve consultatieteams).
-
Literatuur
Zie ook de algemene literatuur met betrekking tot het levenseinde op de pagina 'Levenseinde'.- Bruntink, R. (2008) De laatste slaap. Palliatieve sedatie: het alternatief voor euthanasie?
Amsterdam: Atlas; ISBN: 9789058073716 (zie verder onder letter 'B' van het uitgebreid literatuuroverzicht) - Distelmans, W. (2017) . Palliatieve sedatie . Trage euthanasie of sociale dood?; Uitgeverij Houtekiet, ISBN 9789089246066; (zie verder onder letter 'D' van het uitgebreid literatuuroverzicht)
- KNMG en IKNL (2022) (herziene) Richtlijn palliatieve sedatie 2022 versie 3.0; zie palliaweb.nl; Voor inzage of download van de richtlijn: Richtlijn
- Bruntink, R. (2008) De laatste slaap. Palliatieve sedatie: het alternatief voor euthanasie?